آنچه درباره وام بدون سپرده باید بدانیم.
در نظام بانكی، وام؛ به معنای وجه سودداری است كه برای مدت زمان مشخصی، در قالب عمل قرض دادن بین وام‌دهنده و وام‌گیرنده رد و بدل می‌شود. در نظام بانكداری امپریالیستی در قبال این سیستم استقراضی، می‌بایست علاوه بر كل مبلغ وام، سودی از پیش تعیین شده نیز در پایان مهلت بازپرداخت، از سوی وام‌گیرنده به وام‌دهنده پرداخت شود. در نظام بانكداری كشور ایران كه بر اساس قوانین شریعت اسلام تدوین شده است؛ آن سود از پیش تعیین‌شده، مصداق ربا است و دریافت آن حرام و با متخلفین از این قانون، برخورد شدید قانونی می‌شود؛ لذا این نوع از سیستم استقراضی اساسا منتفی است. آنچه كه از اصطلاح وام در سیستم بانكداری اسلامی مد نظر است، صرفا وام قرض الحسنه است؛ یعنی قرض دادن پول در طی زمان مشخص، بدون تعیین مبلغ اضافی در انتهای زمان بازپرداخت. این سیستم استقراضی به موجب عقودی میان وام‌دهنده (بانك) و وام‌گیرنده انجام می‌شود. وام‌های قرض‌الحسنه با توجه به محدودیت منابع مالی؛ برای تحقق اهداف خاصی ارائه می‌شوند. بانك مركزی سرفصل‌های مصرف وام قرض‌الحسنه را محدود به مواردی چون رفع مشكلات و مسائل مالی و حوائج ضروری اشخاص حقیقی، اشتغال و بهبود وضعیت بخش‌های كوچك اقتصادی تولیدی نموده است. بر این وام‌ها درصدی مختصر (اغلب ۴% یا كمتر) جهت كارمزد بر اقساط بازپرداخت وضع می‌شود. اعطای وام قرض‌الحسنه به اشخاص حقیقی به منظور رفع حوائج ضروری مانند هزینه‌های ازدواج و تهیه جهیزیه، هزینه‌های درمان، كمك هزینه تحصیلی، تعمیر یا تأمین مسكن صورت می‌پذیرد. در طرح وام بدون سپرده، وام‌دهنده (بانك) جهت تأمین منافع مالی خود، بعد از اتمام همه مراحل اداری، بخشی از مبلغ وام را (به صورت درصد)، نزد خود نگه می‌دارد و مابقی وام را به وام‌گیرنده واگذار می‌كند. بعد از ارائه توضیحات مربوط به مفهوم تسهیلات، توضیحات مبسوط درباره وام بدون سپرده ارائه می‌شود.
در مقابل واژه وام، اصطلاح دیگری نیز در سیستم بانكی مرسوم است كه اغلب با وام خلط شده و گاه به یك معنا به كار می‌روند؛ این اصطلاح “تسهیلات” نام دارد. تسهیلات نسبت به وام مفهومی گسترده‌تر دارد. تسهیلات بانكی در واقع حاصل‌جمع سپرده‌های كوتاه‌مدت و بلندمدت و سرمایه‌گذاری‌های بانك‌ها، حقوق صاحبان سهام و سایر بدهی‌هایی‌ست؛ تزریق و تجهیز وجوه نقد سرگردان جامعه؛ به مبادی هدفمند اقتصادی (مانند بخش تولید و اشتغال و از پیش تعریف‌شده، به وسیله تسهیلات انجام می‌شود. پس ارائه تسهیلات در راستای اهدافی از قبل تعیین شده صورت می‌گیرد. همانطور كه از واژه تسهیلات برمی‌آید؛ این لغت به معنای آسان كردن است؛ و كاربردش در حمایت از بخش اقتصادی به این صورت است كه برای مثال؛ با دریافت پول از دیگری به منظور اشتغال و به شرط داشتن سهمی از سود حاصل از كار، در واقع نوعی اعطای تسهیلات صورت گرفته؛ چون بدون آن پول اشتغال و سودی هم در كار نبود. ( مشاركت در سود حاصل از چنین عقد قراردادی، محل اختلاف مجتهدین و اقتصاددانان اسلامی است؛ اقتصاددانان اسلامی معتقدند سپرده‌های نزد بانك‌ها قانونا باید وارد مجاری تولیدی شوند و از طریق ایجاد رونق اقتصادی، بانك می‌تواند به سود خود برسد. اما اوضاع اقتصادی رو به وخامت جامعه و بررسی‌ها حاكی از آن است كه بانك‌ها وارد معامله با افراد، صرافی‌ها و بازار سكه می‌شوند؛ اینها هیچكدام مصداق بخش تولید نیستند و بلكه حتی عملیاتی علیه بخش تولیدی است؛ لذا سودهای حاصل از این دست معاملات جهت تضمین بهره سپرده‌ها شرعا مصداق ربا و حرام است. )
ذكر این نكته لازم است كه گاه اصطلاحات دیگری چون وام، تأمین مالی و اعتبار برای تسهیلات بانكی به كار می‌رود و البته اصطلاح وام در سیستم بانكداری اسلامی فقط برای تسهیلات قرض‌الحسنه به كار می‌رود.
با این توضیحات روشن است كه هر تسهیلاتی، وام نیست اما هر وامی، نوعی تسهیلات به شمار می‌رود.
گفته شد كه اعطای تسهیلات با اهداف مشخص و از قبل تعیین شده‌ای صورت می‌پذیرد؛ اعطای وام قرض‌الحسنه به منظور رفع حوائج ضروری اشخاص حقیقی شامل؛ مخارج ازدواج و تهیه جهاز، هزینه‌های درمان، كمك هزینه تحصیل، تعمیر یا تأمین مسكن و كمك به ساخت مسكن در روستاها صورت می‌پذیرد؛ تسهیلات اعطایی به شركت‌های تعاونی جهت اشتغال‌زایی صورت می‌پذیرد و همچنین به واحدهای تولیدی به منظور كمك در امر افزایش تولید یا راه‌اندازی كارگاه‌های تولیدی، تسهیلات پرداخت می‌شود. با این توضیحات در مفهوم تسهیلات، می‌توان گفت اعطای وام بدون سپرده، می‌تواند در قالب یكی از وام‌های تسهیلاتی باشد.
وام بدون سپرده چیست؟
حال كه مفهوم واژگان وام و تسهیلات تشریح شد، می‌توان در مورد وام بدون سپرده نیز صحبت كرد. در نظام بانكداری به دلیل پیچیدگی حاكم بر سیستم بانكداری و ازآنجاكه وجوه سپرده نزد بانك‌ها نوعی بیت‌المال است، برای پرداخت انواع وام و تسهیلات؛ لازم است ضمانت‌های محكمی جهت بازپرداخت وجه وام از سوی وام‌گیرنده ارائه شود. در میان طرح‌های متنوعی كه بانك‌ها جهت ارائه وام پیشنهاد می‌كنند؛ برخی طرح‌ها مبتنی بر ضمانت ضامن یا گذاردن سند است، برخی مبتنی بر خوش‌حسابی مشتری و برخی مبتنی بر وجه‌الضمان؛ در مورد گزینه آخر، این وجه‌الضمان به صورت سپرده‌گذاری در بانك وام‌دهنده صورت می‌گیرد؛ اصلا وظیفه اصلی بانك‌ها در وهله اول جذب سپرده و سپس هدایت این نقدینگی‌ها به بخش تولید است. با این حال طرح وام بدون سپرده، طرحی است كه افراد را مكلف به تهیه وجه كلانی جهت سپرده‌گذاری نمی‌كنند؛ بلكه بانك در ازای مبلغ وام، جلوی بخشی از حساب را بسته و اجازه دسترسی به آن را به وام‌گیرنده نمی‌دهد. این كار در راستای تأمین منافع مالی بانك صورت می‌پذیرد؛ مابقی مبلغ وام به وام‌گیرنده پرداخت می‌شود. در طرح وام بدون سپرده كه نوعی اعطای تسهیلات به شمار می‌رود و در قالب وام‌های مختلف ارائه می‌شود؛ نیازی به سپرده‌گذاری در بانك نیست، كافی است سایر شرایط دریافت وام از سوی وام‌گیرنده رعایت شود.
بانك‌های ارائه‌دهنده وام بدون سپرده، به‌عنوان یكی از مجریان اهداف كلان اقتصادی و به منظور ایجاد تسهیلات در امور جاری مردم، اقدام به پرداخت وام بدون سپرده می‌كنند. هیچ بانكی حاضر نیست بدون شناخت از افراد حقیقی یا حقوقی و بدون اینكه منافع مالی برای بانك و مشتریان بانك وجود داشته باشد، اقدام به پرداخت وجوه نقدی یا ارائه سایر تسهیلات به متقاضیان وام یا تسهیلات كند؛ تمامی تسهیلات بانكی در ازای اعتبار مالی افراد حقیقی و حقوقی عرضه می‌شود؛ با این حال طرح بانكی پرداخت وام بدون سپرده، با در نظر گرفتن شرایط خاص؛ اجرا می‌شود. در طرح وام بدون سپرده، وام‌گیرنده‌ای كه وجهی برای سپرده‌گذاری ندارد، می‌تواند وام بدون سپرده بگیرد. ساز و كار وام بدون سپرده بدین صورت است كه بخشی از وام در حسابی كه وام‌گیرنده در بانك افتتاح می‌كند؛ باقی می‌ماند؛ و به اصطلاح جلوی آن مبلغ بسته می‌شود. چرا؟ چون این مقدار پول، در واقع نقش همان سپرده نداشته وام‌گیرنده است و همین مبلغ هست كه اعتبار مالی فرد وام‌گیرنده به شمار می‌رود. در بانك‌های مختلف، شرایط دریافت وام بدون سپرده، متفاوت است؛ بسته به اینكه چه نوع وامی اعطا شود؛ مبلغ وام، مبلغی كه به وام‌گیرنده داده می‌شود و مبلغی كه نزد بانك باقی می‌ماند، متفاوت خواهد بود. همچنین در وام‌های تسهیلاتی (یعنی همه وام‌ها غیر از وام قرض‌الحسنه) سود بازپرداخت نیز متغیر است.
وام‌چی؛ پل ارتباطی میان خریداران و فروشندگان وام بدون سپرده و سایر انواع وام است.
- ۰ ۰
- ۰ نظر
